Semanteks mpԑnsԑmpԑnsԑmu fa Akan adeyԑ, nom, we, tafere ne gu ho

Abstract

Nhwehwɛmu dwumadi yi yɛ semanteks mpɛnsɛmpɛnsɛnmu fa Akan adeyɛ; nom, we, tafere ne gu. Dwumadi yi botae ne sɛ ɛbɛhwɛ nnuru pɔtee a nsɛmfua yi mu biara fa, nkyerɛase ankasa a nsɛmfua no mu biara de to gua ne asetena mu nneɛma afoforo bi a etumi gyina hɔ ma wɔ Akan kasa mu. Megyinaa ‘Conceptual Metaphor Theory’ a Lakoff ne Johnson daa no adi 1980 mu no so na ɛyɛɛ nsɛm no mu mpɛnsɛmpɛnsɛmu wɔ dwumadi yi mu. Menyaa nhwɛso a mede yɛɛ adwuma yi fii kasadwini nhoma ahorow a wɔatintim no Akan kasa mu, Akuapemfo binom nkyɛn ne nimdeɛ a m’ankasa mewɔ wɔ Akuapem kasa no mu. Dwumadi yi da no adi sɛ asɛmfua nom, we, tafere ne gu mu biara wɔ nnuru pɔtee a ɛfa anaasɛ yɛde bata ho de kyerɛ sɛnea yɛdekɔ nnipadua no mu wɔ Akan kasa mu. Dwumadi yi san da no adi sɛ yetumi de saa nsɛmfua yi yɛ adwuma akwan foforo so de gyina hɔ ma asetena mu nneɛma ahorow bi te sɛ nna ho nkitahodi, yawdi, anigyedi, nhomasua, ahonyade a obi nya, ade a obi sɛe ne nea ɛkeka ho. Dwumadi yi si Agyepong, Amfo ne Osam (2017) nhwehwɛmu no so dua sɛ yetumi de asɛmfua nom ne nsɛmfua afoforo di dwuma akwan so de gyina hɔ ma asetena mu nneɛma ahorow. Dwumadi yi boa Akanfo ne wɔn a wɔnyɛ Akanfo nyinaa ma nimdeɛ a wɔwɔ fa sɛnea yɛde nsɛmfua yi di dwuma nnuru mu ne asetena mu nneɛma afoforo a egyina hɔ ma no kɔ nkan.